Journey to Mecca
13 Feb, 2025
Komal 0 Comment
ਮੱਕੇ ਦੀ ਯਾਤਰਾ

ਜਦੋਂ ਗੁਰੁ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਈਰਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਉੱਥੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦਾ ਟਾਪੂ ਟੱਪ ਕੇ ਮੱਕੇ ਪਹੁੰਚੇ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਊਦੀ ਅਰੇਬੀਆ ਦੇ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਮੱਕਾ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਧਰਮ ‘ਕਾਅਬਾ’ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਮੱਕੇ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹਾਜੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਹਾਜੀਆਂ ਵਾਲਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ ਹੋਰ ਹਾਜੀਆਂ ਨਾਲ ਮੱਕੇ ਪੁੱਜੇ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਲੋਕ ਕਾਅਬੇ ਨੂੰ ਖੁਦਾ ਦਾ ਘਰ ਸਮਝਦੇ ਤੇ ਆਖਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਖੁਦਾ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਕਿ ਅੱਲਾ-ਤਾਲਾ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਹਰ ਸਮੇਂ ਹਰ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਕੌਤਕ ਵਰਤਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕਾਅਬੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਪੈਰ ਕਰਕੇ ਸੌਂ ਗਏ। ਇਕ ਹਾਜੀ ਨੇ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਸ਼ੋਰ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਕਾਫਰ ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਪੈਰ ਕਰਕੇ ਸੁੱਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਹਾਜੀਆਂ ਦੀ ਭੀੜ ਲੱਗ ਗਈ। ਜੀਵਨ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁਖੀ ਹਾਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਲੱਤ ਕੱਢ ਮਾਰੀ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਾਜੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲੋਂ ਕੋਈ ਭੁੱਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ? ਕਾਜੀ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, “ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ ਵੱਲ ਪੈਰ ਕਰਕੇ ਸੁੱਤਾ ਏਂ, ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਾਪ ਹੋਰ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਏ?” ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਅੱਛਾ ਭਾਈ! ਖਫਾ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਏਂ, ਜਿੱਧਰ ਖੁਦਾ ਦਾ ਘਰ ਨਹੀਂ, ਮੇਰੇ ਪੈਰ ਉਸ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਕਰ ਦੇਹ। ” ਕਾਜੀ ਜੀਵਨ ਨੇ ਕ੍ਰੋਧ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਲੱਤੋਂ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਘਸੀਟ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਕਰ ਦਿੱਤੇ । ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਧਾ ਹੋ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰ ਅਜੇ ਵੀ ਕਾਅਬੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਹੀ ਸਨ, ਉਸ ਨੇ ਫਿਰ ਦੁਬਾਰਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਘਸੀਟ ਕੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਉਹ ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਬੜਾ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹ ਜਿਸ ਵੀ ਪਾਸੈ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰ ਕਰੇ, ਉਧਰ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਅਬਾ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ। ਉਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਲੱਤੋਂ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਬਥੇਰਾ ਘੁਮਾਇਆ, ਪਰ ਕਾਅਬਾ ਉਸ ਨੂੰ ਓਧਰ ਹੀ ਦਿੱਸੇ, ਜਿੱਧਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰ ਹੋਣ।


ਜੀਵਨ ਕਾਜ਼ੀ ਤੇ ਹੋਰ ਸਭ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਹਾਜੀ ਇਹ ਅਨੋਖਾ ਕੌਤਕ ਦੇਖ ਕੇ ਬੜੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਆਮ ਇਨਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਵਲੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਅੱਲ੍ਹਾ-ਤਾਲਾ ਦਾ ਵਾਸਾ ਸਿਰਫ ਕਾਅਬੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਉਹ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਕਣ-ਕਣ ਵਿੱਚ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਹੀ ਖੁਦਾ ਦਾ ਘਰ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨ ਸੁਣ ਕੇ ਸਭ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਖੁਦਾ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹਰ ਪਾਸੇ ਤੇ ਹਰ ਘਟ ਵਿਚ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ‘ਤੇ ਢਹਿ ਕੇ ਕੀਤੀ ਗੁਸਤਾਖੀ ਲਈ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗੀ । ਅਗਲੀ ਸਵੇਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਾਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਆ ਜੁੜੇ। ਕਾਜੀ ਰੁਕਨ ਦੀਨ ਓਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਗੂ ਸੀ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਆਪਣੀ ਕੱਛ ਵਿਚਲੀ ਕਿਤਾਬ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਦੱਸੋ ਕਿ ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ‘ਹਿੰਦੂ’ ਵੱਡਾ ਹੈ ਜਾਂ ‘ਮੁਸਲਮਾਨ’? ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਨਿਰਾ ਹਿੰਦੂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇਨਸਾਨ ਖੁਦਾ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਬਲਕਿ ਇਸ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਰੋਣਾ ਪਵੇਗਾ।

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਇਉਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਹੈ: ‘ਪੁਛਨਿ ਫੋਲਿ ਕਿਤਾਬ ਨੋ ਹਿੰਦੂ ਵਡਾ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨੋਈ॥ ਬਾਬਾ ਆਖੇ ਹਾਜੀਆ ਸੁਭਿ ਅਮਲਾ ਬਾਝਹੁ ਦੋਨੋ ਰੋਈ॥’ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਮਹਾਨ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਰੁਕਨ ਦੀਨ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਕਾਜ਼ੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ‘ਤੇ ਢਹਿ ਪਏ ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਤੁਸਾਂ ਸਾਡੇ ਮਨ ਦਾ ਹਨੇਰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣਾ ਰਹਿਬਰ ਮੰਨਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੀ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਬਖ਼ਸ਼ੋ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੜਾਂ ਬਖ਼ਸ਼ੀ, ਜੋ ਕਿ ਕਾਜੀ ਰੁਕਨ ਦੀਨ ਨੇ ਬੜੇ ਆਦਰ-ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਹਾਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਮੱਕੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਟਿਕਾ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਇਸ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਜੀ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਇਉਂ ਕਰਦੇ ਹਨ : ‘ਧਰੀ ਨੀਸਾਣੀ ਕਉਸ ਦੀ ਮਕੇ ਅੰਦਰਿ ਪੂਜ ਕਰਾਈ।’

मक्का की यात्रा

जब गुरु नानक देव जी ईरान पहुंचे और वहां से समुद्री द्वीप पार कर मक्का पहुंचे, जो सऊदी अरब देश में है। मक्का अरब देश का एक शहर है, जहां मुस्लिमों का पवित्र स्थल ‘काबा’ स्थित है। मक्का की यात्रा करने वालों को हाजी कहा जाता है। गुरु नानक देव जी और भाई मरदाना जी हज पोशाक पहने हुए अन्य तीर्थयात्रियों के साथ मक्का पहुंचे। मुसलमान काबा को ईश्वर का घर मानते थे और कहते थे कि ईश्वर इसमें निवास करते हैं। गुरू साहिब जी ने उन्हें यह समझाने के लिए एक अजीब तरकीब अपनाई कि अल्लाह केवल एक स्थान पर ही नहीं, बल्कि हर समय हर जगह मौजूद है। गुरू साहिब जी रात को काबा की ओर पैर करके सोते थे। जब एक हाजी ने यह देखा तो चिल्लाया, “कौन काफिर भगवान के घर की ओर पैर करके सो रहा है?” वहाँ तीर्थयात्रियों की भीड़ थी।

जीवन नामक एक प्रमुख हाजी ने गुरु जी को बाहर निकाल दिया। गुरु जी ने काजी से पूछा कि क्या मुझसे कोई गलती हुई है? काजी ने गुस्से में कहा, “मैं भगवान के घर की ओर पैर करके सोया था। इससे बड़ा पाप और क्या हो सकता है?” गुरु जी ने कहा, “अच्छा भाई! मैं क्यों क्रोधित होता हूँ? मेरे पैरों को उस स्थान पर ले चलो जहाँ परमेश्वर का घर नहीं है। “काजी जीवन ने क्रोध में आकर गुरु जी के पैर पकड़ लिए और उन्हें घसीटते हुए उनके पैर दूसरी ओर मोड़ दिए।” लेकिन जब उसने सीधा होकर देखा तो गुरु साहिब जी के पैर अभी भी काबा की ओर ही थे। फिर उसने गुरु जी को फिर से दूसरी तरफ खींचा, लेकिन उसे यह देखकर बहुत आश्चर्य हुआ कि जिस तरफ भी उसने गुरु जी के पैर घुमाए, उसे वहीं काबा दिखाई दे रहा था। उसने गुरु जी के पैर पकड़ कर उन्हें घुमाया, लेकिन काबा उसे केवल वहीं दिखाई दिया जहां गुरु जी के पैर थे।


जीवन काजी और वहां उपस्थित सभी लोग यह अनोखा दृश्य देखकर आश्चर्यचकित हो गए। उन्हें एहसास हुआ कि यह कोई साधारण व्यक्ति नहीं, बल्कि कोई महान संत है। गुरू साहिब जी ने उन्हें समझाया कि अल्लाह का निवास केवल काबा में ही नहीं है, बल्कि वह संसार के कण-कण में निवास करता है, इसलिए यह सम्पूर्ण संसार ईश्वर का घर है। गुरु साहिब के वचनों को सुनकर सभी की आंखें खुल गईं और उन्हें विश्वास हो गया कि ईश्वर की उपस्थिति हर जगह और कण-कण में है। वे सभी गुरु के चरणों में गिर पड़े और अपनी धृष्टता के लिए क्षमा मांगने लगे। अगली सुबह, बहुत से तीर्थयात्री गुरु के पास चर्चा करने के लिए एकत्रित हुए। काजी रुकन दीन उनके नेता थे। उन्होंने गुरू साहिब जी से पूछा कि वे अपनी जेब में रखी किताब खोलें और बताएं कि उनके अनुसार ‘हिन्दू’ बड़ा है या ‘मुसलमान’? गुरु साहिब ने उत्तर दिया कि केवल हिंदू या मुसलमान होने से कोई व्यक्ति भगवान की नजर में स्वीकार्य नहीं हो जाता, बल्कि उसे भगवान के मंदिर में जाकर रोना होगा।

भाई गुरदास जी ने अपनी रचना में गुरु साहिब जी के शब्दों का वर्णन इस प्रकार किया है: ‘पुछनी फोली किताब नो हिंदू वादा की मुसलमानोई’। बाबा ने कहा, “हाजिया सुब्ही, तुम दोनों रो रही हो।” इस प्रकार, गुरु साहिब जी की महान विचारधारा और शिक्षाओं को सुनकर, रुकन दीन सहित सभी काजी गुरु जी के चरणों में गिर गए और कहा कि आपने हमारे मन के अंधकार को दूर कर दिया है, हम आपको अपना मार्गदर्शक मानते हैं। हमें इस बैठक का कुछ संकेत दीजिए। गुरु ने उन्हें अपनी प्रतिमा भेंट की, जिसे काजी रुकन दीन ने सभी तीर्थयात्रियों के दर्शन हेतु मक्का के अंदर सम्मानपूर्वक रख दिया। गुरू साहिब ने अपने भजनों में इस चिन्ह का उल्लेख इस प्रकार किया है: ‘प्रभु के चिन्ह की मक्का में पूजा की गई।’

Journey to Mecca

When Guru Nanak Dev Ji reached Iran and from there crossed the sea island to Mecca, which is in the country of Saudi Arabia. Mecca is a city in the Arab country, the Muslim shrine ‘Kaaba’ is located here. Those who visit Mecca are called Hajis. Guru Nanak Dev Ji and Bhai Mardana Ji, wearing the attire of Hajis, reached Mecca with other Hajis. Muslims considered Kaaba to be the house of God and said that God resides in it. Guru Sahib Ji used a strange trick to make them understand that Allah is not only in one place but is present everywhere at all times. Guru Sahib Ji slept with his feet towards the Kaaba at night. A Haji saw this and shouted that which infidel was sleeping with his feet towards the house of God. There was a crowd of Hajis there. A chief Haji named Jivan kicked Guru Ji.

Guru Ji asked the Qazi whether I had made any mistake? The Qazi said angrily, “I slept with my feet towards the house of God, what greater sin could there be?” Guru Ji said, “Good brother! Why are you angry? Make my feet go to the side where the house of God is not.” Qazi Jivan got angry and grabbed Guru Ji by the legs and dragged him to the other side. But when he straightened up and looked, Guru Sahib Ji’s feet were still towards the Kaaba. He then dragged Guru Ji again and made him go to the other side. But he was very surprised to see that whichever way he turned Guru Ji’s feet, he could see the Kaaba. He held Guru Ji by the legs and turned him around a lot, but the Kaaba could only be seen where Guru Ji’s feet were.


Jivan Qazi and all the others gathered, the Haji were very surprised to see this unique joke and they came to know that this was not an ordinary person, but it seemed to be a great saint. Guru Sahib Ji explained to them that the abode of Allah is not only in the Kaaba, but He resides in every particle of the world, therefore this entire world is the house of God. After listening to Guru Sahib Ji’s words, everyone’s eyes were opened and they became convinced that the abode of God is everywhere and in every corner. They all fell at the feet of Guru Ji and apologized for their insolence.

The next morning, many Hajis gathered around him to discuss with Guru Ji. Qazi Rukan Din was their leader. They started asking Guru Sahib Ji to open the book in his armpit and tell me whether according to you, ‘Hindu’ is greater or ‘Muslim’? Guru Sahib Ji replied that being a Hindu or a Muslim alone does not make a person acceptable in the eyes of God, but one will have to go to His Dargah and cry. Bhai Gurdas Ji has described Guru Sahib Ji’s words in his work as follows: ‘Puchni Foli Kitab No Hindu Vada Ki Musalmanoi. Baba said Hajiya Subhi Amla Baajhu Dono Roi.‘ Thus, after listening to Guru Sahib Ji’s great ideology and teachings, all the Qazis including Rukan Din fell at Guru Ji’s feet and said that you have removed the darkness of our minds, we consider you as our guide. Give us some sign of this meeting. Guru Ji gifted him his kharda, which Qazi Rukan Din placed inside Mecca with great respect for all the pilgrims. Guru Sahib mentions this sign in his hymns as follows: ‘The sign of the Lord was worshipped in Mecca.’

Fakir Hamza Gauns
26 Jan, 2025
Komal 0 Comment
ਫਕੀਰ ਹਮਜ਼ਾ ਗੌਂਸ

ਧੰਨ ਧੰਨ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਉਦਾਸੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਲੇਦਾਖ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਸ੍ਰੀ ਨਗਰ ਤੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਰਸਤੇ ਸਿਆਲਕੋਟ ਆ ਪਹੁੰਚੇ। ਇੱਥੇ ਹਮਜ਼ਾ ਗੌਂਸ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਫਕੀਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਗਰਕ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਗੁੰਬਦ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਚਾਲੀਹਾ ਕੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਬੁਰੇ ਤੇ ਪਾਪੀ ਲੋਕ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਅੱਲ੍ਹਾ-ਤਾਲਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਚੱਲਦੇ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਉਸ ਫਕੀਰ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣ ਲਈ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਫਕੀਰ ਦੇ ਗੁੰਬਦ ‘ਤੇ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਉਹ ਚਾਲੀਹਾ ਕੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਮਈ ਨਿਗਾਹ ਪਾਈ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁੰਬਦ ਫਟ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸ ਫਕੀਰ ਦਾ ਚਾਲੀਹਾ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ ਗੁੱਸੇ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਬਾਹਰ ਆਇਆ। ਪਰ ਇਲਾਹੀ ਨੂਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਆਖਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰਾ ਚਾਲੀਹਾ ਕਿਉਂ ਭੰਗ ਕੀਤਾ ਹੈ? ਇਹ ਸਾਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਕਾਫਰਾਂ ਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਝੂਠ ਹੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸੱਚ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਨਾਸ਼ ਕਰ ਦਿਆਂਗਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆਖਣ ਲੱਗੇ, “ਫਕੀਰਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਵਰ-ਸ਼ਰਾਫ ਦੇ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵਸਾਉਣਾ ਜਾਂ ਉਜਾੜਨਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਭੁੱਲਿਆਂ-ਭਟਕਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਲੜ ਲਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਾਲੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਹੀ ਬੁਰੇ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਬਲਕਿ ਕਈ ਸੱਚੇ ਅਤੇ ਧਰਮੀ ਆਦਮੀ ਵੀ ਵੱਸਦੇ ਹਨ।” ਉਸ ਫਕੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਹਨ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਵਾਉ।
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਹਮਜਾ ਗੌਂਸ ਦਾ ਹੰਕਾਰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਸੱਚ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਲਈ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਦੋ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਇੱਕ ਪੈਸੈ ਦਾ ਸੱਚ ਤੇ ਇੱਕ ਪੈਸੇ ਦਾ ਝੂਠ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਜਾਣ ਲੋਕ ਮਾਖੌਲ ਕਰਨ ਕਿ ਸੱਚ ਤੇ ਝੂਠ ਵੀ ਕੋਈ ਸੌਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੂਲੇ ਖੱਤਰੀ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਤੋਂ ਇਹ ਸੌਦਾ ਮੰਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਪੈਸੇ ਲੈ ਲਏ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਾਗਜ ‘ਤੇ ਲਿਖ ਕੇ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ‘ਮਰਨਾ ਸੱਚ’ ਤੇ ‘ਜਿਊਣਾ ਝੂਠ’। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਇਹ ਸੌਦਾ (ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਪਰਚੀ) ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਆ ਗਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮਜਾ ਗੌਂਸ ਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮੂਲੇ ਖੱਤਰੀ ਦੇ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੁਣਾਏ। ਪੀਰ ਹਮਜਾ ਗੌਂਸ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਬੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਕਿ ਵਾਕੇ ਹੀ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਜਿੱਥੇ ਬੁਰੇ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਭਲੇ ਲੋਕ ਵੀ ਵਸਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਜਾਣ ਗਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤਾਂ ਅੱਲ੍ਹਾ-ਤਾਲਾ ਦਾ ਨੂਰ ਹਨ ਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਪਿਆ।

फ़कीर हमज़ा गौंट


अपनी उदासी के दौरान गुरु नानक देव जी श्रीनगर होते हुए सियालकोट और लेदख होते हुए जम्मू पहुंचे। यहाँ हमजा गोअन्स नाम का एक फकीर रहता था, जो एक गुम्बद में बैठकर पूरे शहर को खुश करने के लिए चालीहा काट रहा था, क्योंकि वह कहता था कि यह पूरा शहर बुरे और पापी लोगों से बसा हुआ है, जो अल्लाह पर विश्वास नहीं करते और वे ऐसा नहीं करते। अपने फकीरों की शिक्षाओं का पालन नहीं करते। शहर को बचाने और फकीर को सही रास्ते पर लाने के लिए, जब गुरु साहिब जी ने अपनी अमृत भरी दृष्टि फकीर के गुंबद पर डाली (जिसमें वह बैठकर अपनी चालीहा काट रहा था), गुंबद फट गया और फकीर की चालीहा टूट गई। वह गुस्से में बाहर आया। लेकिन गुरु जी की दिव्य ज्योति को देखकर वह शांत हो गया और गुरु साहिब जी से पूछने लगा, “आपने मेरा चालीहा क्यों तोड़ा?” यह पूरा शहर काफिरों का है, जो केवल झूठ बोलते हैं और सच्चाई को नहीं पहचानते, इसलिए मैं इस शहर को नष्ट कर दूंगा। गुरू साहिब जी ने उससे कहना शुरू किया, “फकीरों का काम आशीर्वाद देकर किसी को बसाना या उजाड़ना नहीं है, बल्कि खोए हुए और भटके हुए लोगों को प्रभु तक पहुंचाना है।” “इसके अलावा, इस शहर में सभी लोग बुरे नहीं हैं, बल्कि वहां कई सच्चे और नेक लोग भी रहते हैं।” उस फकीर ने कहा, अगर है तो मुझे भी दिखाओ।
गुरू साहिब जी ने हमजा गौंस के अहंकार को दूर करने के लिए भाई मरदाना जी को शहर में भेजा ताकि वे उन्हें दो पैसे देकर सच्चाई सिखा सकें तथा एक पैसा सच और एक पैसा झूठ खरीद सकें। भाई मरदाना जी जहां भी जाते हैं, लोग उनका मजाक उड़ाते हैं और कहते हैं कि सत्य और झूठ में कोई अंतर नहीं है। लेकिन जब वे मूला खत्री की दुकान पर गए और उससे इस सौदे के बारे में पूछा, तो उसने दो पैसे लिए और एक कागज पर लिख दिया कि ‘मरना सच है’ और ‘जीना झूठ है’। भाई मरदाना जी इस लिखित अनुबंध (पर्ची) के साथ गुरु जी के पास आए और मूला खत्री द्वारा लिखे गए शब्दों को हमजा गौंस और बाकी सभी को पढ़ा। पीर हमजा गौंस यह सुनकर बहुत प्रभावित हुए और उन्होंने समझा कि वास्तव में, इस शहर में, जहाँ बुरे लोग रहते हैं, वहाँ अच्छे लोग भी रहते हैं और उन्हें पता चला कि गुरु साहिब जी अल्लाह तआला की रोशनी हैं और वे बन गए हैं। वे अपने भक्त बन गये और उनसे शिक्षा लेकर सत्य के मार्ग पर चल पड़े।

Fakir Hamza Gauns


Dhan Dhan Sri Guru Nanak Dev Ji reached Sialkot via Srinagar and Jammu during his Udasis. There lived a fakir named Hamza Gauns, who was cutting the chaliha sitting in a dome to destroy the entire city, because he used to say that bad and sinful people live in this entire city, who do not believe in Allah Ta’ala and do not follow the teachings of his fakirs. When Guru Sahib Ji, in order to save the city and put that fakir on the right path, cast his nectar-like gaze on the dome of that fakir (in which he was cutting the chaliha sitting), that dome exploded and the fakir’s chaliha was broken. He came out in a fit of anger. But after seeing the divine light of Guru Ji, he calmed down and started asking Guru Sahib Ji, why have you broken my chaliha? This entire city belongs to infidels, who only speak lies and do not recognize the truth, so I will destroy this city. Guru Sahib Ji started telling him, “The job of fakirs is not to settle or depopulate anyone by giving blessings, but to make the lost and wandering people fight for the Lord. Also, not all the bad people live in this city, but many true and righteous people also live there.” That fakir said that if there are, then let me see them too.


Guru Sahib Ji, removing the arrogance of Hamza Gauns, sent Bhai Mardana Ji to the city to buy one paise of truth and one paise of lies for two paise to teach him the truth. Wherever Bhai Mardana Ji goes, people mock that truth and lies are also a trade. But when he went to Moola Khatri’s shop and asked him for this deal, he took two paisa and wrote on a piece of paper that ‘Death is truth’ and ‘Living is a lie’.

Bhai Mardana Ji took this deal (written slip) and came to Guru Ji and read the words written by Moola Khatri to Hamza Gauns and everyone else. Pir Hamza Gauns was very impressed after hearing this and he understood that indeed, where bad people live in this city, good people also live there and he came to know that Guru Sahib Ji is the light of Allah Ta’ala and he became his devotee and took his teachings and started on the path of truth.

ruhel khand
8 Jan, 2025
Komal 0 Comment
ਰੁਹੇਲ ਖੰਡ ਦੇ ਕੌਤਕ “ਸੁੱਕੇ ਖੂਹਾਂ ’ਚ ਆ ਗਿਆ ਪਾਣੀ”

ਜਗਨਨਾਥ ਪੁਰੀ ਤੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਰੁਹੇਲ ਖੰਡ ਪਹੁੰਚੇ, ਜਿੱਥੇ ਕੁੱਝ ਪਠਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਗਰੀਬ ਮਰਦਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਖ੍ਰੀਦਿਆ ਤੇ ਵੇਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਈ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰੋਣ-ਕਰਲਾਉਣ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਦਿਆਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ! ਤੁਸੀਂ ਕੁੱਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਚਲੇ ਜਾਉ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਜਿਸ ਕਾਰਜ਼ ਲਈ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਜਰਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ। ” ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨ ਕੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦੇ ਬੈਰਾਗ ਵਿੱਚ ਅੱਥਰੂ ਕੇਰਦੇ ਹੋਏ ਉੱਥੋਂ ਚਲੇ ਗਏ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਇਹ ਪੁੱਛਣ ‘ਤੇ ਕਿ ਫਿਰ ਮੇਲ ਕਿੱਥੇ ਹੋਵੇਗਾ? ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ ਕਿ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਜਿੱਧਰ ਜਾਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੈਦਾ ਹੋਵੇ, ਉਧਰ ਨੂੰ ਆ ਜਾਣਾ, ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲ ਜਾਵਾਂਗੇ।

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਸਮਾਧੀ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪੱਥਰ ‘ਤੇ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਸਨ ਕਿ ਇੱਕ ਰੁਹੇਲੇ ਨੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਆ ਬਾਂਹੋਂ ਫੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰੇ ਲੈ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਰੁਹੇਲੇ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਸਾਰਾ ਕਮਰਾ ਇਲਾਹੀ ਨੂਰ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਇਲਾਹੀ ਚਿਹਰਾ ਦੇਖ ਕੇ ਬੜੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰਵਾਲੇ ਨੂੰ ਆਖਣ ਲੱਗੀ ਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅੱਲ੍ਹਾ-ਤਾਲਾ ਦਾ ਨੂਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਵੇਚੋ ਨਾ ਤੇ ਛੱਡ ਦਿਉ। ਪਰ ਉਹ ਰੁਹੇਲਾ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਅਨੋਖੇ ਗੁਲਾਮ ਨੂੰ ਦੋ ਅਰਬੀ ਘੋੜਿਆਂ ਬਦਲੇ ਵੇਚ ਕੇ ਚੰਗੇ ਪੈਸੇ ਕਮਾਵਾਂਗਾ। ਉਸ ਨੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਇੱਕ ਉੱਚੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਲਿਜਾ ਕੇ ਖੜਿਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਬੋਲੀ ਲਗਵਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉੱਥੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬੱਚਿਆਂ, ਜਵਾਨਾਂ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਲਗਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖ੍ਰੀਦਿਆ ਤੇ ਵੇਚਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਰੋ-ਕੁਰਲਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਕੱੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਨਵਾਬ ਨੇ ਦੋ ਅਰਬੀ ਘੋੜਿਆਂ ਦੇ ਬਦਲੇ, ਉਸ ਰੁਹੇਲੇ ਪਠਾਨ ਤੋਂ ਖ੍ਰੀਦ ਲਿਆ। ਨਵਾਬ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਲਾਉਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ, ਗਾਗਰ ਦੇ ਕੇ ਖੂਹ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਖੂਹ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਖੂਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਪਾਣੀ ਸੁੱਕ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਹਾਹਾਕਾਰ ਮੱਚ ਗਈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਜਦੋਂ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਨਵਾਬ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੁਆਲੇ ਇੱਕ ਅਨੌਖੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਓਰਾ (ਚੱਕਰ) ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤੇ ਗਾਗਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਚੁੱਕੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਨਵਾਬ ਇਹ ਕੌਤਕ ਦੇਖ ਕੇ ਬੜਾ ਭੈਭੀਤ ਹੋਇਆ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਰਸ਼ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅੱਲ੍ਹਾ-ਤਾਲਾ ਦਾ ਨੂਰ ਹੈ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ‘ਤੇ ਢਹਿ ਪਿਆ ਤੇ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਲੱਗਾ।
ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਲੋਕ ਨਵਾਬ ਕੋਲ ਆ ਗਏ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਵਾਬ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ-ਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੇ। ਨਵਾਬ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਅੱਲ੍ਹਾ-ਤਾਲਾ ਦਾ ਨੂਰ ਹੋ, ਸੋ ਕਿਰਪਾ ਕਰੋ ਤੇ ਸੁੱਕੇ ਹੋਏ ਖੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਵਾਪਸ ਲਿਆ ਦਿਉ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆਖਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ‘ਤੂੰ ਤਾਂ ਨਵਾਬ ਹੈਂ, ਤੇਰਾ ਹੁਕਮ ਸਭ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਤੂੰ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਵੀ ਹੁਕਮ ਕਰ ਕਿ ਪਾਣੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਖੂਹਾਂ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਵੇ । ‘ ਨਵਾਬ ਆਪਣੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਦਾ ਪਛੁਤਾਵਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਆਖਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ‘ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ! ਮੇਰਾ ਹੁਕਮ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਦੋ-ਚਾਰ ਲੋਕਾਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਸਾਰੇ ਖੰਡਾਂ-ਬ੍ਰਹਿਮੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਚੱਲਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਆਪ ਜੀ ਹੀ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਖੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।’

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਆਖਣ ਲੱਗੇ ਇਸ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਰੇ ਬੁਰੇ ਕੰਮ ਕਰਨੇ ਛੱਡ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਜਿੰਨੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰੋ ਤੇ ਇੱਥੇ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਬਣਾਉ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਆਏ-ਗਏ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰੋ। ਨਵਾਬ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਤੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੌੜ ਗਈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸੱਚ-ਧਰਮ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੇ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਏ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰਵਾ ਕੇ, ਉਸੇ ਜਗ੍ਹਾ ਵੱਲ ਨੂੰ ਚੱਲ ਪਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਏ ਸਨ ਤੇ ਅੱਗੋਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲ ਪਏ। ਇੱਥੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਸੱਚ-ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ 1510 ਈ: ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਅਜਿੱਤੇ ਰੰਧਾਵੇ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ‘ਤੇ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਨਾਮ ਦਾ ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ।

रूहेल खंड का कौतक “सूखे कुओं में पानी आ गया है”

जगन्नाथ पुरी से चलकर गुरु जी रूहेल खंड पहुंचे, जहां कुछ पठान गरीब पुरुषों, महिलाओं और बच्चों को गुलाम बनाकर खरीदते-बेचते थे। जब गुरु जी भाई मरदाना जी के साथ वहां पहुंचे तो उन्हें पूरी रात नींद नहीं आई और लोगों के रोने-धोने की आवाजें आती रहीं। सुबह उठते ही उन्होंने भाई मरदाना जी से कहा, “भाई मरदाना जी! आप कुछ दिनों के लिए मुझसे दूर चले जाइए, क्योंकि जिस काम के लिए हम अभी जा रहे हैं, वह आपको दिखाई या सुनाई नहीं देगा।” भाई मरदाना जी ने न चाहते हुए भी गुरु जी की आज्ञा का पालन किया और वियोग की पीड़ा में आंसू बहाते हुए वहां से चले गए। जब ​​भाई मरदाना जी ने पूछा कि फिर मिलन कहां होगा? गुरु जी ने कहा कि एक सप्ताह बाद जहां भी जाने की इच्छा हो, वहां चले आइए, हम आपसे मिलेंगे।

गुरू साहिब जी समाधि में स्थित एक पत्थर पर बैठे थे कि तभी एक रूहेला आया और गुरू साहिब जी को बाजू से पकड़ कर अपने घर में गुलाम बनाकर ले गया और एक कमरे में बंद कर दिया। रूहेले की पत्नी ने देखा कि पूरा कमरा दिव्य ज्योति से भर गया है और वह गुरू जी का दिव्य चेहरा देखकर बहुत प्रभावित हुई और अपने पति से कहने लगी कि यह तो अल्लाह की तरफ से कोई ज्योति लगती है, इसलिए इसे गुलाम बनाकर मत बेचो और छोड़ दो। परन्तु वह रूहेला कहने लगा कि मैं इस अनोखे गुलाम को दो अरबी घोड़ों के बदले में बेचकर अच्छा पैसा कमाऊंगा। अगले दिन उसने गुरू जी को अच्छे कपड़े पहनाए, बाजार में एक ऊंचे स्थान पर ले जाकर खड़ा कर दिया और बोली लगाने लगा। वहां और भी बहुत से बच्चे, युवक और महिलाएं थीं जिन्हें बोली लगाकर खरीदा-बेचा जा रहा था, जो बहुत रो रहे थे। कुछ समय बाद उस जगह के नवाब ने गुरू साहिब जी को उस सुंदर पठान से दो अरबी घोड़ों के बदले में खरीद लिया।

नवाब ने गुरू जी को काम पर लगाते हुए घड़ा लेकर कुएं से पानी लाने के लिए भेज दिया। लेकिन जब गुरु जी वहाँ पहुँचे तो कुएँ में पानी नहीं था और शहर के बाकी सभी कुओं का पानी सूख चुका था। पूरे शहर में हलचल मच गई। जब गुरु जी वापस लौट रहे थे तो नवाब ने देखा कि गुरु जी के चारों ओर एक अनोखी रोशनी का प्रभामंडल बन गया है और घड़ा गुरु जी के सिर के ऊपर हवा में लहरा रहा है। नवाब यह चमत्कार देखकर बहुत डर गया और उसने समझा कि यह आदमी अल्लाह की तरफ से किसी तरह की रोशनी है। वह गुरु जी के चरणों में गिर गया और माफ़ी मांगने लगा। शहर के लोग नवाब के पास आए और उससे कहा कि वह शहर का नवाब है इसलिए शहरवासियों के लिए पानी का कुछ प्रबंध करें। नवाब गुरु साहिब जी से विनती करने लगा कि आप अल्लाह की रोशनी हैं इसलिए कृपया सूखे कुओं में पानी वापस लाएँ। गुरु साहिब जी ने उससे कहा, ‘आप नवाब हैं, आपका आदेश हर जगह मान्य है, आप भी शहर के कुओं में पानी वापस लाने का आदेश दें।’ नवाब ने अपनी गलतियों पर पश्चाताप करते हुए कहा, ‘राजा! मेरा आदेश यहाँ केवल दो या चार लोगों के लिए मान्य है। इससे अधिक नहीं। लेकिन आपकी आज्ञा सभी महाद्वीपों और ब्रह्मांडों में मान्य है, इसलिए कृपया आप कुओं में पानी उत्पन्न कर सकते हैं।’

गुरु साहिब जी ने कहा, इसलिए, आपको सबसे पहले सभी बुरे कर्मों को छोड़ना होगा और प्रभु के नाम-सिमरन में शामिल होना होगा। जिन लोगों को आपने गुलाम बनाया है, उन्हें रिहा करें और यहां एक धर्मशाला बनाएं और हर आने-जाने वाले की सेवा करें। नवाब और सभी शहरवासियों ने गुरु के आदेश का पालन करते हुए सभी गुलामों और कैदियों को रिहा कर दिया और वहां एक धर्मशाला बनाने का वादा किया। उस समय, शहर के सभी कुओं में पानी आ गया और चारों ओर खुशी की लहर फैल गई। इस तरह, गुरु साहिब जी ने उन सभी को सत्य का उपदेश देने और सभी गुलाम कैदियों को रिहा कराने के बाद, उसी स्थान की ओर प्रस्थान किया, जहाँ उन्होंने भाई मरदाना जी को छोड़ा था और फिर भाई मरदाना जी ने गुरु साहिब जी से मुलाकात की। यहाँ से, रास्ते में सत्य का उपदेश देते हुए, गुरु साहिब जी 1510 ई। में सुल्तानपुर लोधी लौट आए। इस समय गुरु साहिब जी ने अजीत रंधावा द्वारा दी गई जगह पर रावी नदी के तट पर करतारपुर नामक शहर की स्थापना की।

Ruhel Khand’s Story “Water has come into the dry wells”

After walking from Jagannath Puri, Guru Ji reached Ruhel Khand, where some Pathans used to buy and sell poor men, women and children as slaves. When Guru Ji reached there with Bhai Mardana Ji, he could not sleep the whole night and the sounds of people crying and making people cry kept coming. As soon as he got up in the morning, he said to Bhai Mardana Ji, “Bhai Mardana Ji! You should go away from me for a few days, because the work for which we are going now will not be seen or heard from you.” Bhai Mardana Ji, despite not wanting to, obeyed Guru Ji’s order and left from there, shedding tears in the agony of separation. When Bhai Mardana Ji asked where the reunion would take place again? Guru Ji said that after a week, wherever you feel the desire to go, come there, we will meet you.

Guru Sahib Ji was sitting on a stone located in the Samadhi when a Rohela came and grabbed Guru Sahib Ji by the arm and took him to his house as a slave and locked him in a room. The Rohela’s wife saw that the whole room was filled with divine light and she was very impressed to see the divine face of Guru Ji and started telling her husband that this seems to be a light from Allah, so do not sell him as a slave and leave him. But that Rohela started saying that I will earn good money by selling this unique slave in exchange for two Arabian horses. The next day, he dressed Guru Ji well, took him to a high place in the market, made him stand and started bidding. There were many other children, youths and women who were being bought and sold by bidding, who were crying a lot. After some time, the Nawab of that place bought Guru Sahib Ji from that handsome Pathan in exchange for two Arabian horses. The Nawab, while putting Guru Ji to work, sent him to fetch water from the well with a pitcher. But when Guru Ji reached there, there was no water in the well and the water had dried up in all the other wells of the city. There was a commotion in the whole city. When Guru Ji was returning, the Nawab saw that a halo of unique light had formed around Guru Ji and the pitcher was being carried in the air above Guru Ji’s head. The Nawab was very scared to see this miracle and he understood that this man was some kind of light from Allah. He fell at the feet of Guru Ji and started begging for forgiveness.
The people of the city came to the Nawab and asked him to make some arrangements for water for the city residents as he was the Nawab of the city. The Nawab began to request Guru Sahib Ji that you are the light of Allah, so please bring water back to the dry wells. Guru Sahib Ji told him, ‘You are the Nawab, your command is valid everywhere, you also order the water to return to the wells of the city.’ The Nawab, repenting for his mistakes, said, ‘King! My command is valid only for two or four people here. No more than this. But your command is valid in all the continents and universes, so please you can produce water in the wells.’

Guru Sahib Ji said, therefore, you will first have to give up all bad deeds and join the Lord’s Naam-Simran. Release all the people you have enslaved and build a Dharamshala here and serve everyone who comes and goes. The Nawab and all the city residents, obeying the Guru’s order, released all the slaves and prisoners and promised to build a Dharamshala there. At that moment, water came into all the wells of the city and a wave of happiness spread all around. In this way, Guru Sahib Ji, after preaching the truth to all of them and getting all the enslaved prisoners released, set off towards the same place where he had left Bhai Mardana Ji and then Bhai Mardana Ji met Guru Sahib Ji. From here, preaching the truth on the way, Guru Sahib Ji returned to Sultanpur Lodhi in 1510 AD. At this time, Guru Sahib Ji established a city named Kartarpur on the banks of the Ravi River on the place given by Ajit Randhawa.

noor shah
20 Dec, 2024
Komal 0 Comment
ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ (ਜਾਦੂਗਰਨੀ) ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ

ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਸਾਮ ਪਹੁੰਚੇ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਜਾ ਕੇ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਆਗਿਆ ਲੈ ਕੇ ਭੋਜਨ ਲੈਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਗਏ ਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਪਹੁੰਚੇੇ। ਇਹ ਘਰ ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਕਾਲੇ ਜਾਦੂ ਨਾਲ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀ ਸੀ ਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਸੀ । ਉਸ ਨੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਜਾਜ਼ੂਗਰਨੀ ਨੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਜਾਦੂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲਿਆ, ਜੋ ਇੱਕ ਭੇਡੂ ਵਾਂਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਫਿਰਨ ਲੱਗਾ। ਘਟ-ਘਟ ਦੇ ਜਾਣਨਹਾਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਜਾਦੂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉੱਥੇ ਆਣ ਪਹੁੰਚੇ ।


ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਾਦੂ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਸ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਦੂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉੱਪਰ ਨਾ ਚੱਲਿਆ ਅਤੇ ਉੱਲਟਾ ਉਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਤਾਕਤ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਉਹ ਕੰਬ ਉੱਠੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਮਹਾਨ ਪੁਰਖ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਮੇਰੇ ਜਾਦੂ ਦਾ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ‘ਤੇ ਢਹਿ ਪਈ ਤੇ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨ ਲਗੀ, “ਮੈਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿਉ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਪਾਪ ਕੀਤੇ ਹਨ।” ਉਸ ਦੀ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਦੀ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਸੀ, ਪਰ ਜਾਦੂਗਰਾਂ ਦੀ ਕੁਸੰਗਤ ਵਿਚ ਪੈ ਕੇ ਉਹ ਜਾਦੂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਰਾਣੀ ਬਣ ਗਈ ਤੇ ਬੁਰੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ।ਜਿਸ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੇ, ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਵਕਤ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਹੀ ਕੁਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ, ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਝੱਲ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਕਾਲ-ਪੁਰਖ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕਮਾਉਂਦੀ ਹੋਈ, ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਨਾਮ-ਬਾਣੀ ਜਪ ਕੇ ਉੱਚੀ ਆਤਮਿਕ ਅਵਸਥਾ ਦੀ ਮਾਲਕ ਬਣ ਗਈ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਹੜੀ ਨੂਰਸ਼ਾਹ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਂਦੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਉਹੀ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਹੁਣ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਪਈ ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਸੱਚਾ-ਸੁੱਚਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਤੋਰਨ ਲੱਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਇਹ ਮਹਾਂਵਾਕ ਪੂਰਨ ਹੋਏ।


“ਪੂਰਬ ਕਰਮ ਅੰਕੁਰ ਜਬ ਪ੍ਰਗਟੇ ਭੇਟਿਓ ਪੁਰਖੁ ਰਸਿਕ ਬੈਰਾਗੀ ॥ ਮਿਿਟਓ ਅੰਧੇਰੁ ਮਿਲਤ ਹਰਿ ਨਾਨਕ ਜਨਮ ਜਨਮ ਕੀ ਸੋਈ ਜਾਗੀ ॥੨॥”

नूर शाह (जादूगर)

गुरु नानक देव जी सिख धर्म की शिक्षाओं का प्रसार करते हुए असम गए थे। भाई मरदाना जी को भूख लगी तो वे भोजन की तलाश में शहर में निकल पड़े और नूर शाह नामक एक महिला के घर पहुँचे। वह अपने शक्तिशाली काले जादू के लिए जानी जाती थी, जिसका इस्तेमाल वह लोगों को अपने वश में करके उन्हें अपना गुलाम बना लेती थी। जब भाई मरदाना उसके घर में दाखिल हुए, तो नूर शाह ने अपने जादू का इस्तेमाल करके उन्हें अपना गुलाम बना लिया और उन्हें बिना सोचे-समझे उनके आदेशों का पालन करने के लिए मजबूर कर दिया। गुरु नानक देव जी को इस स्थिति का पता चला और वे भाई मरदाना जी को चुड़ैल के नियंत्रण से मुक्त करने के लिए उनके घर पहुँचे।

नूर शाह ने गुरु जी पर अपना जादू चलाने की कोशिश की, लेकिन इसका उन पर कोई असर नहीं हुआ। इसके बजाय, उनकी अपनी शक्तियाँ पूरी तरह से खत्म हो गईं और वे गुरु जी की दिव्य आभा की उपस्थिति में काँपने लगीं। गुरु नानक की महानता को पहचानते हुए, वह उनके चरणों में गिर पड़ी और अपने पापों को स्वीकार करते हुए क्षमा की भीख माँगी। उसने कबूल किया कि अपने पिछले जन्म में, उसने नाम-सिमरन (भगवान के नाम का स्मरण) के माध्यम से दिव्य आशीर्वाद अर्जित किया था, लेकिन बाद में वह जादूगरों की संगति में पड़ गई और अपनी शक्तियों का इस्तेमाल बुरे कामों के लिए करने लगी।

गुरु नानक देव जी ने करुणा के साथ उससे कहा कि शाश्वत ईश्वर हमेशा उन लोगों का मार्गदर्शन करता है जिन्होंने एक बार उनकी पूजा की है, चाहे वे कितने भी अंधकार में क्यों न गिर गए हों। उन्होंने उसे ईमानदारी से भगवान की पूजा करने और उस बिंदु से आगे अच्छे कर्म करने की सलाह दी। गुरु नानक की शिक्षाओं का पालन करते हुए, नूर शाह ने अपने दुर्भावनापूर्ण तरीकों को पीछे छोड़ते हुए खुद को बदल दिया। उसने दिव्य नाम-बानी का जाप करना शुरू कर दिया और एक उच्च आध्यात्मिक स्थिति प्राप्त की। गुरु जी ने उसे क्षेत्र में सिख धर्म का प्रचार करने और लोगों को सच्चाई के मार्ग पर मार्गदर्शन करने का काम सौंपा।

कहानी दया, विनम्रता और आध्यात्मिकता और दिव्य कृपा की परिवर्तनकारी शक्ति के सिख मूल्यों को खूबसूरती से दर्शाती है। गुरबाणी का यह वाक्य, “जब पुराने कर्म अंकुरित होते हैं, तो जो भगवान के प्रति समर्पित होता है, वह भिखारी बन जाता है। जो अंधकार से एक हो जाता है, जो गर्भ में जन्म लेता है, वह भिखारी बन जाता है,” इस धारणा पर जोर देता है कि पिछले जन्मों के गहरे पाप भी भगवान के प्रति भक्ति और समर्पण से दूर हो सकते हैं, जिससे विनम्रता और सेवा का एक नया जीवन शुरू होता है।

Noor Shah (the Magician)

The story of Nur Shah (the witch) is a profound illustration of transformation, redemption, and the power of divine intervention as depicted in Sikhism.
Guru Nanak Dev Ji, while spreading the teachings of Sikhism, visited Assam. Bhai Mardana Ji, feeling hungry, ventured into the city to find food and arrived at the house of a woman named Nur Shah. She was known for her powerful black magic, which she used to control people, turning them into her slaves. When Bhai Mardana entered her home, Nur Shah used her magic to make him her slave, compelling him to follow her orders mindlessly.
Guru Nanak Dev Ji, knowing of this situation, arrived at the house to free Bhai Mardana Ji from the witch’s control. Nur Shah attempted to use her magic on Guru Ji, but it had no effect on him. Instead, her own powers were completely nullified, and she began to tremble in the presence of Guru Ji’s divine aura.
Recognizing the greatness of Guru Nanak, she fell at his feet and begged for forgiveness, acknowledging her sins. She confessed that in her previous life, she had earned divine blessings through Naam-Simran (remembrance of God’s name), but had later fallen into the company of magicians, using her powers for evil deeds.
Guru Nanak Dev Ji, with compassion, told her that the Eternal God always guides those who have once worshipped Him, no matter how far they have fallen into darkness. He advised her to worship God sincerely and to perform good deeds from that point onward. Following the teachings of Guru Nanak, Nur Shah transformed, leaving behind her malicious ways. She began to chant the divine Naam-Bani and attained a high spiritual state. Guru Ji entrusted her with the task of spreading Sikhism in the region, guiding people on the path of truth.
The story beautifully reflects the Sikh values of compassion, humility, and the transformative power of spirituality and divine grace. The phrase from Gurbani, “When the old karma sprouts, the one who is devoted to the Lord becomes a beggar. The one who is united with the darkness, the one who is born in the womb, becomes a beggar,” emphasizes the notion that even the deeply entrenched sins of previous lives can be overcome by devotion and surrender to God, leading to a new life of humility and service.

guru teg bahdur ji
6 Dec, 2024
Komal 0 Comment
ਹਿੰਦ ਦੀ ਚਾਦਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਕੋਟਿ-ਕੋਟਿ ਪ੍ਰਣਾਮ

ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ 9ਵੇਂ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦਾ ਅੱਜ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜਾ ਹੈ।ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣਾ ਬਲਿਦਾਨ ਦਿੱਤਾ। ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਹੁਕਮ ’ਤੇ 24 ਨਵੰਬਰ 1675 ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਛੱਡ ਕੇ ਇਸਲਾਮ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਝੁਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਹਾਨ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।
ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੇ ਅਨਮੋਲ ਵਿਚਾਰ-
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਗਲਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਹਾਰ-ਜਿੱਤ ਤੁਹਾਡੀ ਸੋਚ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਉਹੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ 01 ਅਪ੍ਰੈਲ 1621 ਨੂੰ ਜਨਮੇ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਨਾਮ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਫੌਜ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲੋਹਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਮਗਰੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 1664 ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨੌਵੇਂ ਗੁਰੂ ਵਜੋਂ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।

salas rai johri
4 Dec, 2024
Komal 0 Comment
ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਜਾਣਾ (ਸਾਲਸ ਰਾਇ ਜੌਹਰੀ ਵਾਲੀ ਸਾਖੀ)

ਉਦਾਸੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਗਯਾ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਪਟਨੇ ਆਏ। ਇੱਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਹੀਰਾ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪਵਾਉਣ ਲਈ ਬਾਜ਼ਾਰ ਭੇਜਿਆ। ਇੱਕ ਲੱਕੜਹਾਰੇ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚਮਕਦਾ ਪੱਥਰ ਸਮਝ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਾ ਪਾਇਆ। ਇੱਕ ਸੁਨਿਆਰੇ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਮੁੱਲ ਪਾਇਆ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਇਹ ਹੀਰਾ ਲੈ ਕੇ ਸਾਲਸ ਰਾਇ ਜੌਹਰੀ ਕੋਲ ਗਏ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਹੀਰੇ ਨੂੰ ਅਮੁੱਲ ਆਖ ਕੇ ਜੌਹਰੀ ਨੇ ਉਸ ਹੀਰੇ ਦੀ 500 ਰੁ: ਦਰਸ਼ਨੀ ਭੇਟਾ ਦਿੱਤੀ।

ਮਗਰੋਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਡਿਆਈ ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਸਾਲਸ ਰਾਇ ਜੌਹਰੀ ਵੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਆਣ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਸਾਲਸ ਰਾਇ ਜੌਹਰੀ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਜਿੰਦਗੀ ਵੀ ਇੱਕ ਅਮੋਲਕ ਹੀਰੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ, ਪਰ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਤੇ ਲੱਕੜਹਾਰੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਪਾਉਂਦੇ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਜਾਈ ਹੀ ਗਵਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸਾਲਸ ਰਾਇ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੇ ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਥਾਪਿਆ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਕਾਬਲ-ਏ-ਗੌਰ ਹੈ ਕਿ ਸਾਲਸ ਜੌਹਰੀ ਦੀ ਔਲਾਦ ਵਿੱਚੋਂ ਰਤਨ ਚੰਦ ਖੱਤਰੀ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਪਰਮ ਭਗਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਠਹਿਰੇ ਸਨ ਤਾਂ ਇਸੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਹੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਘਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅੱਜ ਉੱਥੇ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਜੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ੁਸੋਭਿਤ ਹੈ।

पटना साहिब में गुरु नानक पातशाह के दर्शन

गुरु नानक की पटना साहिब यात्रा उदासी के दौरान उनकी यात्राओं में एक महत्वपूर्ण घटना है। यह एक गहन शिक्षा को उजागर करती है जो एक कीमती हीरे की कहानी के माध्यम से भौतिक और आध्यात्मिक मूल्यों को जोड़ती है। यहाँ इस घटना का विस्तृत विवरण दिया गया है:

गुरु नानक जी की पटना यात्रा के दौरान, गया में कुछ समय बिताने के बाद, उन्होंने भाई मरदाना जी को एक कीमती हीरा दिया और उसे मूल्यांकित करने के लिए बाजार भेजा। हीरा बहुत मूल्यवान था, लेकिन जब भाई मरदाना जी ने इसे एक लकड़हारे और एक दुकानदार को दिखाया, तो उन्होंने इसे केवल एक चमकदार पत्थर समझकर खारिज कर दिया, जिसका कोई खास मूल्य नहीं था। हालाँकि, एक सुनार ने इसकी कीमत को कुछ हद तक पहचाना और थोड़ा बेहतर अनुमान लगाया। लेकिन जब भाई मरदाना जी हीरे को एक प्रसिद्ध जौहरी सालास राय जौहरी के पास ले गए, तब जाकर इसकी सही कीमत का पता चला।

सालास राय जौहरी ने तुरंत इसे एक अमूल्य रत्न कहा और भाई मरदाना जी को प्रशंसा के प्रतीक के रूप में 500 रुपये दिए। भाई मरदाना जी से गुरु नानक जी की शिक्षाएँ सुनने के बाद, सालास राय जौहरी ने गुरु नानक जी से आशीर्वाद लेने के लिए मुलाकात की। गुरु नानक जी ने इस अवसर का उपयोग एक गहरा संदेश देने के लिए किया। उन्होंने समझाया कि जीवन अमूल्य हीरे की तरह है, लेकिन कई लोग, लकड़हारे और दुकानदार की तरह, इसके मूल्य को पहचानने में विफल रहते हैं और इसे बर्बाद कर देते हैं। गुरु नानक जी ने इस बात पर ज़ोर दिया कि आध्यात्मिक ज्ञान और आत्म-जागरूकता ही असली खजाने हैं, ठीक उसी तरह जैसे कि सालास राय जौहरी ने रत्न को पहचाना।

गुरु जी ने न केवल सालास राय को यह आध्यात्मिक ज्ञान दिया, बल्कि उन्हें एक उपदेशक के रूप में भी नियुक्त किया, जिससे उन्हें गुरु नानक जी की शिक्षाओं का प्रसार करने की अनुमति मिली। सालास राय जौहरी की विरासत उनके वंशजों के माध्यम से जारी रही, और उनका परिवार सिख गुरुओं का महत्वपूर्ण समर्थक बन गया। उल्लेखनीय रूप से, सालास राय जौहरी के वंशज रतन चंद खत्री, दसवें गुरु, गुरु गोबिंद सिंह जी के समर्पित अनुयायी बन गए। बाद में, जब गुरु तेग बहादुर जी पटना साहिब में रुके, तो सालास राय जौहरी के परिवार ने गुरु के रहने के लिए एक घर की पेशकश की और बड़ी श्रद्धा के साथ उनकी सेवा की। जौहरी परिवार और सिख गुरुओं के बीच आध्यात्मिक संबंध एक महत्वपूर्ण घटना में परिणत हुआ – पटना साहिब में गुरु गोबिंद सिंह जी का जन्म। आज, तख्त श्री हरमंदिर जी पटना साहिब, गुरु गोबिंद सिंह जी के जन्म की याद में पवित्र तीर्थस्थल, इस आध्यात्मिक विरासत का प्रतीक है।

यह कहानी इस बात का एक सुंदर उदाहरण है कि कैसे गुरु नानक जी ने गहन आध्यात्मिक ज्ञान प्रदान करने और साधारण जीवन को उच्च उद्देश्य तक बढ़ाने के लिए सरल लेकिन शक्तिशाली उपमाओं का उपयोग किया। यह व्यक्तियों, समुदायों और आने वाली पीढ़ियों पर गुरु नानक की शिक्षाओं के गहन प्रभाव को भी रेखांकित करता है।

Guru Nanak’s visit to Patna Sahib

Guru Nanak’s visit to Patna Sahib is an important episode in his travels during the Udasis. It highlights a profound teaching that connects material and spiritual values through the story of a precious diamond. Here’s a more detailed breakdown of the event:


During Guru Nanak Ji’s visit to Patna, after having spent some time in Gaya, he gave Bhai Mardana Ji a precious diamond and sent him to the market to have it valued. The diamond was of great value, but when Bhai Mardana Ji showed it to a woodcutter and a shopkeeper, they dismissed it, considering it just a shiny stone with no significant worth. A goldsmith, however, recognized its value to a small extent and offered a slightly better estimate. But it was only when Bhai Mardana Ji took the diamond to Salas Rai Johri, a renowned jeweler, that its true value was recognized. Salas Rai Johri immediately called it a priceless gem and gave Bhai Mardana Ji Rs. 500 as a token of appreciation.


Salas Rai Johri, after hearing Guru Nanak Ji’s teachings from Bhai Mardana Ji, visited Guru Nanak Ji to seek his blessings. Guru Nanak Ji used this moment to convey a deeper message. He explained that life is like the priceless diamond, but many people, much like the woodcutter and the shopkeeper, fail to recognize its value and waste it. Guru Nanak Ji emphasized that spiritual enlightenment and self-awareness are the true treasures, much like the jewel that Salas Rai Johri recognized.


Guru Ji not only gave Salas Rai this spiritual wisdom but also appointed him as a preacher, allowing him to spread Guru Nanak Ji’s teachings. Salas Rai Johri’s legacy continued through his descendants, and his family became important supporters of the Sikh Gurus. Notably, Ratan Chand Khatri, a descendant of Salas Rai Johri, became a devoted follower of Guru Gobind Singh Ji, the tenth Guru.


Later, when Guru Tegh Bahadur Ji stayed in Patna Sahib, it was Salas Rai Johri’s family who offered a house for the Guru’s stay and served him with great reverence. The spiritual connection between the Johri family and the Sikh Gurus culminated in a significant event — the birth of Guru Gobind Singh Ji in Patna Sahib. Today, the Takht Sri Harmandir Ji Patna Sahib, the holy shrine commemorating Guru Gobind Singh Ji’s birth, stands as a symbol of this spiritual heritage.


This story is a beautiful example of how Guru Nanak Ji used simple yet powerful analogies to impart deep spiritual wisdom and elevate ordinary life to a higher purpose. It also underscores the profound impact of Guru Nanak’s teachings on individuals, communities, and generations to come.

reetha sahib
4 Nov, 2024
Komal 0 Comment
ਕੌੜੇ ਰੀਠਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਠਿਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਾਖੀ

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਉਦਾਸੀਆਂ ਸਮੇਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਚੰਪਾਵਤ ਵੀ ਸਿੱਧਾਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾ ਕੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪੂਜਾ-ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ । ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਜਦੋਂ ਇੱਥੇ ਆਏ ਤਾਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧਾਂ ਪਾਸੋਂ ਕੁੱਝ ਖਾਣ ਲਈ ਮੰਗਿਆ ਤਾਂ ਸਿੱਧਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਖਾਣ ਲਈ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਕੌੜੇ ਰੀਠੇ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਜਾਹ! ਦਰੱਖਤ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਉਹ ਫਲ ਖਾ ਲੈ।

ਸਿੱਧਾਂ ਦੀ ਇਸ ਬੇਰੁਖੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਮਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰੀਠੇ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਉੱਪਰ ਪਾਈ ਅਤੇ ਕੌੜੇ ਰੀਠਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਠਿਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਬੜੇ ਅਨੰਦ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਛਕੇ। ਇਹ ਕੌਤਕ ਦੇਖ ਕੇ ਸਾਰੇ ਸਿੱਧ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ‘ਤੇ ਢਹਿ ਪਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਆਤਮਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਾਚਨਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਰਮ-ਕਾਂਡਾਂ ਅਤੇ ਰਿਧੀਆਂ-ਸਿਧੀਆਂ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਸੱਚੇ ਮਨ ਨਾਲ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਬ੍ਰਹਮ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਸਕਣ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕੁਰਾਹੇ ਪਏ ਸਿੱਧਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ-ਧਰਮ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਉਥੋਂ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਮਿੱਠੇ ਰੀਠੇ ਦੀਆਂ ਗਿਟਕਾਂ ਨੂੰ ਬੀਜਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਦਕਾ ਅੱਜ ਉੱਥੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮਿੱਠੇ ਰੀਠਿਆਂ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ ਸੰਗਤਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਗੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਮਥੁਰਾ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਬੁੱਤ ਪੂਜਾ ਤੋਂ ਵਰਜ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ-ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ।

कड़वे रीठे से मीठे फल बनने की कहानी

यह कहानी गुरु नानक देव जी के दयालु दृष्टिकोण को खूबसूरती से दर्शाती है, जो लोगों को दिखावटी कर्मकांडों से दूर करके सच्ची भक्ति के मार्ग पर ले जाता है। दिव्य ज्ञान फैलाने के लिए अपनी यात्राओं (उदासी) के दौरान, उन्हें सिद्धों द्वारा गुमराह किए गए लोगों का सामना करना पड़ा, जो अपनी शक्तियों का इस्तेमाल भगवान से जुड़ने के बजाय भय और नियंत्रण को प्रेरित करने के लिए करते थे।

चंपावत में, भाई मरदाना जी की भूख ने उन्हें भोजन मांगने के लिए प्रेरित किया, लेकिन सिद्धों ने अपने अभिमान में उन्हें कड़वे रीठे के फल की ओर निर्देशित किया, जो उदासीनता से भरा हुआ इशारा था। गुरु नानक देव जी, दिव्य कृपा के अवतार थे, उन्होंने एक नज़र से कड़वाहट को मिठास में बदल दिया, जो नकारात्मकता और अज्ञानता को दूर करने का प्रतीक था। भाई मरदाना जी ने मीठे रीठे का आनंद लिया और सिद्धों ने इस परिवर्तन को देखकर अपनी आध्यात्मिक अंधता का एहसास किया। इससे वे विनम्र हो गए और उन्होंने गुरु जी से मार्गदर्शन मांगा, जिन्होंने उन्हें शक्तियों और चमत्कारों (ऋद्धियों और सिद्धियों) से लगाव छोड़ने और इसके बजाय भगवान से सच्चा, दिल से जुड़ाव विकसित करने की सलाह दी।

गुरु नानक देव जी की शिक्षाएँ सतही प्रथाओं से परे थीं और लोगों को प्रेम, विनम्रता और आंतरिक सत्य पर आधारित आध्यात्मिकता की ओर आकर्षित करती थीं। कड़वे रीठे को मीठे में बदलकर, उन्होंने एक प्रतीकात्मक शिक्षा दी: जिस तरह ईश्वरीय कृपा से कड़वाहट बदल सकती है, उसी तरह सच्ची समझ से मानवीय अज्ञानता भी मीठी हो सकती है। आज भी, उस मीठे रीठे के पेड़ के वंशज इस परिवर्तन की याद दिलाते हैं, और फलों को प्रसाद के रूप में बांटा जाता है, जो ज्ञान, विनम्रता और सच्ची भक्ति की मिठास के आशीर्वाद का प्रतीक है। चंपावत के बाद, गुरु जी ने मथुरा की अपनी यात्रा जारी रखी, जहाँ उन्होंने लोगों को मूर्ति पूजा से हटकर सच्ची भक्ति की ओर ध्यान केंद्रित करने के लिए प्रोत्साहित किया, जिससे लोगों को ईश्वरीय सार से जोड़ने का उनका मिशन आगे बढ़ा।

The story of bitter reetha into sweet fruits

This story beautifully illustrates Guru Nanak Dev Ji’s compassionate approach to guiding people away from superficial rituals and onto a path of true devotion. During his travels (Udasis) to spread divine wisdom, he encountered people misled by Siddhas who used their powers to inspire awe and control rather than connection with God.

In Champawat, Bhai Mardana Ji’s hunger led them to ask for food, but the Siddhas, in their pride, directed him towards bitter reetha fruits, a gesture laden with indifference. Guru Nanak Dev Ji, embodying divine grace, transformed the bitterness into sweetness with a glance, symbolizing the removal of negativity and ignorance. Bhai Mardana Ji relished the sweetened reethas with joy, and the Siddhas, witnessing this transformation, realized their spiritual blindness. This humbled them, and they sought guidance from Guru Ji, who then advised them to release attachment to powers and miracles (Ridhis and Siddhis) and instead cultivate a true, heartfelt connection to God.

Guru Nanak Dev Ji’s teachings transcended superficial practices and drew people towards spirituality grounded in love, humility, and inner truth. By converting bitter reethas to sweet ones, he offered a symbolic lesson: just as bitterness can transform with divine grace, so too can human ignorance be sweetened by true understanding. Even today, the descendants of that sweet reetha tree serve as a reminder of this transformation, and the fruits are shared as prasad, symbolizing the blessings of wisdom, humility, and the sweetness of true devotion.

After Champawat, Guru Ji continued his journey to Mathura, where he encouraged people to shift their focus from idol worship to sincere devotion, furthering his mission to connect people with the divine essence.

bandi chod divas
31 Oct, 2024
Komal 0 Comment
ਸਮੂਹ ਸਾਧ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਦੀਆਂ ਲੱਖ-ਲੱਖ ਵਧਾਈਆਂ

ਜਾਣੋ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ

ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਛੇਵੇਂ ਪਤਾਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ 52 ਰਾਜਿਆਂ ਸਮੇਤ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਚੋਂ ਰਿਹਾਈ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ।ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਜਿੱਥੇ ਦੀਵਾਲੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮਚੰਦਰ ਜੀ ਦੇ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਾਪਸ ਪਹੁੰਚਣ ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਇਜ਼ਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉੱਥੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵੱਲੋਂ ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਵੱਖਰੀ ਹੀ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਨਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ 52 ਰਾਜਿਆਂ ਸਮੇਤ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਚੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋ ਕੇ ਆਏ ਸਨ।

ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ: ਪੰਜਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਤੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਮੋੜ ਲਿਆਂਦਾ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਉਪਰੰਤ ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਦੇ ਜਬਰ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਵਰਤਣ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ।

ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ‘ਮੀਰੀ’ ਤੇ ‘ਪੀਰੀ’ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਰਪਾਨਾਂ ਧਾਰਨ ਕੀਤੀਆਂ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਘੋੜ ਸਵਾਰੀ ਸਮੇਤ ਯੁੱਧ ਕਲਾ ‘ਚ ਨਿਪੁੰਨ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਵੀ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਸਬੰਧੀ ਨਿਰਣਿਆਂ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।
ਬਾਬਰ ਦਾ ਜੇਲ੍ਹ ਖ਼ਾਨਾ ਜਿਵੇਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਡਗਮਗਾ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ।ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਹਾਂਗੀਰ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬਦਲਾਵ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਸਕੀ, ਆਖਿਰ ਸੱਚ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋਈ। ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ, ਪਰ ਸੱਚੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਕੱਲੇ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਮੁਗ਼ਲ ਹਕੂਮਤ ਅੱਗੇ ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਈ ਦੇ ਨਾਲ 52 ਹੋਰ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ। ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਦਾਤਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਪਹਿਨੇ ਬਵੰਜਾ (52) ਕਲੀਆਂ ਵਾਲੇ ਚੋਲੇ ਨਾਲ 52 ਹੋਰ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ।

ਕਿਲ੍ਹੇ ‘ਚੋਂ ਰਿਹਾਈ ਉਪਰੰਤ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਸੱਚਖੰਡ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਮਦ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ‘ਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ‘ਦੀਪਮਾਲਾ’ ਅਤੇ ‘ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ’ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਬਨੇਰਿਆਂ/ਕੰਧਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਦੀਪਮਾਲਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦਾ ਦੀਵਾਲੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਹੋਰ ਗਹਿਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

जानिए, सिख इतिहास में बंदी छोड़ दिवस की महिमा

बंदी छोड़ दिवस सिख इतिहास में एक महत्वपूर्ण स्थान रखता है और इसे सिखों के छठे गुरु, गुरु हरगोबिंद साहिब जी के लचीलेपन, स्वतंत्रता और दयालु नेतृत्व की याद दिलाने के लिए व्यापक रूप से मनाया जाता है। यह दिन ग्वालियर किले से गुरु की रिहाई की याद दिलाता है, जहाँ उन्हें मुगल सम्राट जहाँगीर ने कैद कर रखा था। हालाँकि, गुरु हरगोबिंद साहिब जी ने तब तक किले को छोड़ने से इनकार कर दिया जब तक कि उनके साथ 52 अन्य बंदी राजाओं को मुक्त नहीं किया जा सकता। अपार करुणा और बहादुरी के कार्य में, गुरु ने 52 लटकनों से एक विशेष वस्त्र बनवाया था, जिनमें से प्रत्येक एक राजा का प्रतीक था, ताकि प्रत्येक व्यक्ति उसके साथ स्वतंत्रता की ओर चल सके।

ऐतिहासिक रूप से, यह दिन पाँचवें गुरु, गुरु अर्जन देव जी के बलिदान के बाद मनाया जाता है, जिनकी शहादत सिखों के लिए एक महत्वपूर्ण मोड़ थी। गुरु हरगोबिंद साहिब जी ने आध्यात्मिक और लौकिक दोनों तरह की ज़िम्मेदारी संभालते हुए मीरी (लौकिक अधिकार) और पीरी (आध्यात्मिक अधिकार) का प्रतिनिधित्व करने वाली दो कृपाण पहनीं। अमृतसर में अकाल तख्त की स्थापना ने सिखों की न्याय को बनाए रखने और धार्मिकता की रक्षा करने की तत्परता को और मजबूत किया। तब से, दिवाली के दिन बंदी छोड़ दिवस मनाया जाता है, जिसमें सिख सत्य और स्वतंत्रता की जीत को चिह्नित करने के लिए अपने घरों और गुरुद्वारों को रोशन करते हैं।

यह सुंदर परंपरा तब शुरू हुई जब गुरु हरगोबिंद साहिब जी स्वर्ण मंदिर (श्री हरमंदिर साहिब) पहुंचे, जहाँ उनका स्वागत एक खुश सिख समुदाय ने किया और रोशनी और उत्सव के साथ उनकी वापसी का जश्न मनाया। इस प्रकार, जबकि दिवाली विभिन्न समुदायों में व्यापक रूप से मनाई जाती है, सिखों के लिए, यह मुक्ति और दिव्य प्रकाश के दिन के रूप में एक अनूठा महत्व रखता है। बंदी छोड़ दिवस की भावना हमें धार्मिकता, न्याय और करुणा के मार्ग पर चलने के लिए प्रेरित करती है।

Know, the greatness of Bandi Chod Day in Sikh history

Bandi Chhor Diwas holds a significant place in

and is celebrated widely as a reminder of resilience, freedom, and the compassionate leadership of Guru Hargobind Sahib Ji, the sixth Guru of the Sikhs. This day commemorates the Guru’s release from Gwalior Fort, where he had been imprisoned by the Mughal Emperor Jahangir. Guru Hargobind Sahib Ji, however, refused to leave the fort unless 52 other captive kings could be freed alongside him. In an act of immense compassion and bravery, the Guru had a special robe made with 52 tassels, each symbolizing one king, so that each could hold on and walk out to freedom alongside him.

Historically, this day followed the sacrifice of Guru Arjan Dev Ji, the fifth Guru, whose martyrdom signified a turning point for Sikhs. Guru Hargobind Sahib Ji, taking up the mantle of both spiritual and temporal responsibility, wore two kirpans representing Miri (temporal authority) and Piri (spiritual authority). His establishment of the Akal Takht Sahib in Amritsar further solidified the Sikhs’ readiness to uphold justice and defend righteousness.

Since then, Bandi Chhor Diwas has been celebrated on the day of Diwali, with Sikhs illuminating their homes and Gurdwaras to mark the victory of truth and freedom. This beautiful tradition began when Guru Hargobind Sahib Ji arrived at the Golden Temple (Sri Harmandir Sahib), greeted by a joyful Sikh community that celebrated his return with lights and festivities. Thus, while Diwali is widely celebrated across different communities, for Sikhs, it holds this unique significance as a day of liberation and divine light.

May the spirit of Bandi Chhor Diwas inspire us to walk the path of righteousness, justice, and compassion.

Copyright © 2025 Gurbani Sukh Amrit | Powered by PB INDIA