ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਸਾਮ ਪਹੁੰਚੇ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਜਾ ਕੇ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਆਗਿਆ ਲੈ ਕੇ ਭੋਜਨ ਲੈਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਗਏ ਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਪਹੁੰਚੇੇ। ਇਹ ਘਰ ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਕਾਲੇ ਜਾਦੂ ਨਾਲ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀ ਸੀ ਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਸੀ । ਉਸ ਨੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਜਾਜ਼ੂਗਰਨੀ ਨੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਜਾਦੂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲਿਆ, ਜੋ ਇੱਕ ਭੇਡੂ ਵਾਂਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਫਿਰਨ ਲੱਗਾ। ਘਟ-ਘਟ ਦੇ ਜਾਣਨਹਾਰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਜਾਦੂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉੱਥੇ ਆਣ ਪਹੁੰਚੇ ।
ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਾਦੂ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਸ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਦੀ ਬਹੁਤ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਦੂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉੱਪਰ ਨਾ ਚੱਲਿਆ ਅਤੇ ਉੱਲਟਾ ਉਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਤਾਕਤ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਉਹ ਕੰਬ ਉੱਠੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਮਹਾਨ ਪੁਰਖ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਮੇਰੇ ਜਾਦੂ ਦਾ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ‘ਤੇ ਢਹਿ ਪਈ ਤੇ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨ ਲਗੀ, “ਮੈਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿਉ, ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਪਾਪ ਕੀਤੇ ਹਨ।” ਉਸ ਦੀ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਦੀ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਕਮਾਈ ਸੀ, ਪਰ ਜਾਦੂਗਰਾਂ ਦੀ ਕੁਸੰਗਤ ਵਿਚ ਪੈ ਕੇ ਉਹ ਜਾਦੂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਰਾਣੀ ਬਣ ਗਈ ਤੇ ਬੁਰੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ।ਜਿਸ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਨੇ, ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਵਕਤ ਆਉਣ ‘ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਹੀ ਕੁਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ, ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਮਾਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਝੱਲ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਕਾਲ-ਪੁਰਖ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਅੱਗੇ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕਮਾਉਂਦੀ ਹੋਈ, ਨੂਰ ਸ਼ਾਹ ਨਾਮ-ਬਾਣੀ ਜਪ ਕੇ ਉੱਚੀ ਆਤਮਿਕ ਅਵਸਥਾ ਦੀ ਮਾਲਕ ਬਣ ਗਈ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਹੜੀ ਨੂਰਸ਼ਾਹ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਂਦੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਉਹੀ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਹੁਣ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣ ਲੱਗ ਪਈ ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਸੱਚਾ-ਸੁੱਚਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਤੋਰਨ ਲੱਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਇਹ ਮਹਾਂਵਾਕ ਪੂਰਨ ਹੋਏ।
“ਪੂਰਬ ਕਰਮ ਅੰਕੁਰ ਜਬ ਪ੍ਰਗਟੇ ਭੇਟਿਓ ਪੁਰਖੁ ਰਸਿਕ ਬੈਰਾਗੀ ॥ ਮਿਿਟਓ ਅੰਧੇਰੁ ਮਿਲਤ ਹਰਿ ਨਾਨਕ ਜਨਮ ਜਨਮ ਕੀ ਸੋਈ ਜਾਗੀ ॥੨॥”
नूर शाह (जादूगर)
गुरु नानक देव जी सिख धर्म की शिक्षाओं का प्रसार करते हुए असम गए थे। भाई मरदाना जी को भूख लगी तो वे भोजन की तलाश में शहर में निकल पड़े और नूर शाह नामक एक महिला के घर पहुँचे। वह अपने शक्तिशाली काले जादू के लिए जानी जाती थी, जिसका इस्तेमाल वह लोगों को अपने वश में करके उन्हें अपना गुलाम बना लेती थी। जब भाई मरदाना उसके घर में दाखिल हुए, तो नूर शाह ने अपने जादू का इस्तेमाल करके उन्हें अपना गुलाम बना लिया और उन्हें बिना सोचे-समझे उनके आदेशों का पालन करने के लिए मजबूर कर दिया। गुरु नानक देव जी को इस स्थिति का पता चला और वे भाई मरदाना जी को चुड़ैल के नियंत्रण से मुक्त करने के लिए उनके घर पहुँचे।
नूर शाह ने गुरु जी पर अपना जादू चलाने की कोशिश की, लेकिन इसका उन पर कोई असर नहीं हुआ। इसके बजाय, उनकी अपनी शक्तियाँ पूरी तरह से खत्म हो गईं और वे गुरु जी की दिव्य आभा की उपस्थिति में काँपने लगीं। गुरु नानक की महानता को पहचानते हुए, वह उनके चरणों में गिर पड़ी और अपने पापों को स्वीकार करते हुए क्षमा की भीख माँगी। उसने कबूल किया कि अपने पिछले जन्म में, उसने नाम-सिमरन (भगवान के नाम का स्मरण) के माध्यम से दिव्य आशीर्वाद अर्जित किया था, लेकिन बाद में वह जादूगरों की संगति में पड़ गई और अपनी शक्तियों का इस्तेमाल बुरे कामों के लिए करने लगी।
गुरु नानक देव जी ने करुणा के साथ उससे कहा कि शाश्वत ईश्वर हमेशा उन लोगों का मार्गदर्शन करता है जिन्होंने एक बार उनकी पूजा की है, चाहे वे कितने भी अंधकार में क्यों न गिर गए हों। उन्होंने उसे ईमानदारी से भगवान की पूजा करने और उस बिंदु से आगे अच्छे कर्म करने की सलाह दी। गुरु नानक की शिक्षाओं का पालन करते हुए, नूर शाह ने अपने दुर्भावनापूर्ण तरीकों को पीछे छोड़ते हुए खुद को बदल दिया। उसने दिव्य नाम-बानी का जाप करना शुरू कर दिया और एक उच्च आध्यात्मिक स्थिति प्राप्त की। गुरु जी ने उसे क्षेत्र में सिख धर्म का प्रचार करने और लोगों को सच्चाई के मार्ग पर मार्गदर्शन करने का काम सौंपा।
कहानी दया, विनम्रता और आध्यात्मिकता और दिव्य कृपा की परिवर्तनकारी शक्ति के सिख मूल्यों को खूबसूरती से दर्शाती है। गुरबाणी का यह वाक्य, “जब पुराने कर्म अंकुरित होते हैं, तो जो भगवान के प्रति समर्पित होता है, वह भिखारी बन जाता है। जो अंधकार से एक हो जाता है, जो गर्भ में जन्म लेता है, वह भिखारी बन जाता है,” इस धारणा पर जोर देता है कि पिछले जन्मों के गहरे पाप भी भगवान के प्रति भक्ति और समर्पण से दूर हो सकते हैं, जिससे विनम्रता और सेवा का एक नया जीवन शुरू होता है।
Noor Shah (the Magician)
The story of Nur Shah (the witch) is a profound illustration of transformation, redemption, and the power of divine intervention as depicted in Sikhism.
Guru Nanak Dev Ji, while spreading the teachings of Sikhism, visited Assam. Bhai Mardana Ji, feeling hungry, ventured into the city to find food and arrived at the house of a woman named Nur Shah. She was known for her powerful black magic, which she used to control people, turning them into her slaves. When Bhai Mardana entered her home, Nur Shah used her magic to make him her slave, compelling him to follow her orders mindlessly.
Guru Nanak Dev Ji, knowing of this situation, arrived at the house to free Bhai Mardana Ji from the witch’s control. Nur Shah attempted to use her magic on Guru Ji, but it had no effect on him. Instead, her own powers were completely nullified, and she began to tremble in the presence of Guru Ji’s divine aura.
Recognizing the greatness of Guru Nanak, she fell at his feet and begged for forgiveness, acknowledging her sins. She confessed that in her previous life, she had earned divine blessings through Naam-Simran (remembrance of God’s name), but had later fallen into the company of magicians, using her powers for evil deeds.
Guru Nanak Dev Ji, with compassion, told her that the Eternal God always guides those who have once worshipped Him, no matter how far they have fallen into darkness. He advised her to worship God sincerely and to perform good deeds from that point onward. Following the teachings of Guru Nanak, Nur Shah transformed, leaving behind her malicious ways. She began to chant the divine Naam-Bani and attained a high spiritual state. Guru Ji entrusted her with the task of spreading Sikhism in the region, guiding people on the path of truth.
The story beautifully reflects the Sikh values of compassion, humility, and the transformative power of spirituality and divine grace. The phrase from Gurbani, “When the old karma sprouts, the one who is devoted to the Lord becomes a beggar. The one who is united with the darkness, the one who is born in the womb, becomes a beggar,” emphasizes the notion that even the deeply entrenched sins of previous lives can be overcome by devotion and surrender to God, leading to a new life of humility and service.
