ਕੌੜੇ ਰੀਠਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਠਿਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਾਖੀ

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਉਦਾਸੀਆਂ ਸਮੇਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਚੰਪਾਵਤ ਵੀ ਸਿੱਧਾਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾ ਕੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਆਪਣੀ ਪੂਜਾ-ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾ ਰਹੇ ਸਨ । ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਜਦੋਂ ਇੱਥੇ ਆਏ ਤਾਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧਾਂ ਪਾਸੋਂ ਕੁੱਝ ਖਾਣ ਲਈ ਮੰਗਿਆ ਤਾਂ ਸਿੱਧਾਂ ਨੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਖਾਣ ਲਈ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਕੌੜੇ ਰੀਠੇ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ‘ਜਾਹ! ਦਰੱਖਤ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਉਹ ਫਲ ਖਾ ਲੈ।

ਸਿੱਧਾਂ ਦੀ ਇਸ ਬੇਰੁਖੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਮਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਰੀਠੇ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਉੱਪਰ ਪਾਈ ਅਤੇ ਕੌੜੇ ਰੀਠਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿੱਠਿਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਬੜੇ ਅਨੰਦ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਨਾਲ ਛਕੇ। ਇਹ ਕੌਤਕ ਦੇਖ ਕੇ ਸਾਰੇ ਸਿੱਧ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ‘ਤੇ ਢਹਿ ਪਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਆਤਮਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਾਚਨਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਰਮ-ਕਾਂਡਾਂ ਅਤੇ ਰਿਧੀਆਂ-ਸਿਧੀਆਂ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਸੱਚੇ ਮਨ ਨਾਲ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਬ੍ਰਹਮ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਸਕਣ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕੁਰਾਹੇ ਪਏ ਸਿੱਧਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ-ਧਰਮ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਉਥੋਂ ਰਵਾਨਾ ਹੋਏ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੰਗਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਮਿੱਠੇ ਰੀਠੇ ਦੀਆਂ ਗਿਟਕਾਂ ਨੂੰ ਬੀਜਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਦਕਾ ਅੱਜ ਉੱਥੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮਿੱਠੇ ਰੀਠਿਆਂ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ ਸੰਗਤਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਗੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਮਥੁਰਾ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਬੁੱਤ ਪੂਜਾ ਤੋਂ ਵਰਜ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ-ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ।

कड़वे रीठे से मीठे फल बनने की कहानी

यह कहानी गुरु नानक देव जी के दयालु दृष्टिकोण को खूबसूरती से दर्शाती है, जो लोगों को दिखावटी कर्मकांडों से दूर करके सच्ची भक्ति के मार्ग पर ले जाता है। दिव्य ज्ञान फैलाने के लिए अपनी यात्राओं (उदासी) के दौरान, उन्हें सिद्धों द्वारा गुमराह किए गए लोगों का सामना करना पड़ा, जो अपनी शक्तियों का इस्तेमाल भगवान से जुड़ने के बजाय भय और नियंत्रण को प्रेरित करने के लिए करते थे।

चंपावत में, भाई मरदाना जी की भूख ने उन्हें भोजन मांगने के लिए प्रेरित किया, लेकिन सिद्धों ने अपने अभिमान में उन्हें कड़वे रीठे के फल की ओर निर्देशित किया, जो उदासीनता से भरा हुआ इशारा था। गुरु नानक देव जी, दिव्य कृपा के अवतार थे, उन्होंने एक नज़र से कड़वाहट को मिठास में बदल दिया, जो नकारात्मकता और अज्ञानता को दूर करने का प्रतीक था। भाई मरदाना जी ने मीठे रीठे का आनंद लिया और सिद्धों ने इस परिवर्तन को देखकर अपनी आध्यात्मिक अंधता का एहसास किया। इससे वे विनम्र हो गए और उन्होंने गुरु जी से मार्गदर्शन मांगा, जिन्होंने उन्हें शक्तियों और चमत्कारों (ऋद्धियों और सिद्धियों) से लगाव छोड़ने और इसके बजाय भगवान से सच्चा, दिल से जुड़ाव विकसित करने की सलाह दी।

गुरु नानक देव जी की शिक्षाएँ सतही प्रथाओं से परे थीं और लोगों को प्रेम, विनम्रता और आंतरिक सत्य पर आधारित आध्यात्मिकता की ओर आकर्षित करती थीं। कड़वे रीठे को मीठे में बदलकर, उन्होंने एक प्रतीकात्मक शिक्षा दी: जिस तरह ईश्वरीय कृपा से कड़वाहट बदल सकती है, उसी तरह सच्ची समझ से मानवीय अज्ञानता भी मीठी हो सकती है। आज भी, उस मीठे रीठे के पेड़ के वंशज इस परिवर्तन की याद दिलाते हैं, और फलों को प्रसाद के रूप में बांटा जाता है, जो ज्ञान, विनम्रता और सच्ची भक्ति की मिठास के आशीर्वाद का प्रतीक है। चंपावत के बाद, गुरु जी ने मथुरा की अपनी यात्रा जारी रखी, जहाँ उन्होंने लोगों को मूर्ति पूजा से हटकर सच्ची भक्ति की ओर ध्यान केंद्रित करने के लिए प्रोत्साहित किया, जिससे लोगों को ईश्वरीय सार से जोड़ने का उनका मिशन आगे बढ़ा।

The story of bitter reetha into sweet fruits

This story beautifully illustrates Guru Nanak Dev Ji’s compassionate approach to guiding people away from superficial rituals and onto a path of true devotion. During his travels (Udasis) to spread divine wisdom, he encountered people misled by Siddhas who used their powers to inspire awe and control rather than connection with God.

In Champawat, Bhai Mardana Ji’s hunger led them to ask for food, but the Siddhas, in their pride, directed him towards bitter reetha fruits, a gesture laden with indifference. Guru Nanak Dev Ji, embodying divine grace, transformed the bitterness into sweetness with a glance, symbolizing the removal of negativity and ignorance. Bhai Mardana Ji relished the sweetened reethas with joy, and the Siddhas, witnessing this transformation, realized their spiritual blindness. This humbled them, and they sought guidance from Guru Ji, who then advised them to release attachment to powers and miracles (Ridhis and Siddhis) and instead cultivate a true, heartfelt connection to God.

Guru Nanak Dev Ji’s teachings transcended superficial practices and drew people towards spirituality grounded in love, humility, and inner truth. By converting bitter reethas to sweet ones, he offered a symbolic lesson: just as bitterness can transform with divine grace, so too can human ignorance be sweetened by true understanding. Even today, the descendants of that sweet reetha tree serve as a reminder of this transformation, and the fruits are shared as prasad, symbolizing the blessings of wisdom, humility, and the sweetness of true devotion.

After Champawat, Guru Ji continued his journey to Mathura, where he encouraged people to shift their focus from idol worship to sincere devotion, furthering his mission to connect people with the divine essence.